Zal COVID de democratie ten val brengen ?

Een terugkeer naar een draaglijke manier van leven is essentieel.

In het licht van de aanhoudende crisis roepen wij de politieke leiders op de balans op te maken van de economische en sociale gevolgen teweeggebracht door de genomen maatregelen ter bestrijding van Covid-19.

Wij roepen op tot eerbiediging van het wetgevingsproces bij de invoering van dergelijke ingrijpende maatregelen die de rechten van de burgers beperken.

Wij roepen op tot een democratisch debat dat openstaat voor uiteenlopende deskundigheid en meningen.

We vragen dat alternatieven voor een algemene lockdown worden onderzocht.

Wij vragen dat er rekening wordt gehouden met alle burgers die lijden onder de crisis, waarbij er niet alleen naar het gezondheidsaspect wordt gekeken.

Wij schrijven niet in de hoedanigheid van juristen, politici, wetenschappers, psychologen, artsen of economen.

Wij zijn burgers, sommigen hard getroffen in economisch, professioneel, emotioneel en psychologisch opzicht, anderen gelukkig minder getroffen door deze crisis.

Maar wat ons verbindt, is dat we allemaal ernstig gealarmeerd zijn door de impact ervan op onze samenleving.

Het aantal mensen dat sterft of lijdt onder Covid-19 is dramatisch. We zijn allemaal bang voor de besmettelijkheid van dit virus. Wij vinden het belangrijk de lichamelijk zwaksten tegen deze ziekte te beschermen en te voorkomen dat onze ziekenhuizen overbelast raken.

We maken ons echter ook zorgen over de autoritaire excessen die we zien in veel Europese landen, België in het bijzonder, onder het mom van de beheersing van de gezondheidscrisis.

Om de verspreiding van het virus tegen te gaan, hebben de autoriteiten sinds maart 2020 uiterst strenge maatregelen genomen.

Onze rechten worden ernstig ingeperkt : beperking van contacten, lockdown, sluiting van de horeca, verbod op contactberoepen, sluiting van culturele instellingen, verbod om naar het werk te gaan, avondklok, onderwijs op afstand, …

Het Overlegcomité vaardigt maatregelen uit om de pandemie te bestrijden op basis van de adviezen van een meermaals gewijzigde  groep van medische experten, wetenschappers en vertegenwoordigers van gezondheidsinstellingen. Hierdoor is de aandacht vooral gericht op de gevolgen van de pandemie voor de fysieke gezondheid, maar veronachtzaamt ze de verschrikkelijk ernstige gevolgen van deze langdurige crisis voor de geestelijke gezondheid, het onderwijs, de economie, de psychologie, de cultuur en de werkonzekerheid.

De evaluatie van deze maatregelen met betrekking tot het effect ervan op middellange en lange termijn op sociaal-economisch, financieel, psychologisch en educatief niveau lijkt wel uit te blijven.

Hoeveel zelfstandigen zullen nog de boeken sluiten als gevolg van de verlenging van de lock-down? Hoeveel kinderen met school- of gezinsproblemen zullen hun achterstand zien verergeren, of zullen zelfs de school verlaten? Jongeren gedwongen tot afzondering? Hoeveel bijkomende slachtoffers van huiselijk geweld zullen er zijn? Geïsoleerde mensen met een ernstige depressie? Artiesten, cultuurtechnici in nood, mensen uit de horeca die leven van sociale bijstand? Personen met een handicap die ernstig achteruit gaan? Telewerkers met een burn-out of volledig gedemotiveerd? Mensen in woonzorgcentra en andere instellingen die hun levensvreugde verloren hebben door gebrek aan contacten met hun naasten?  

Wie telt deze aantallen naast de dagelijkse aantallen van Covid-19 besmettingen? Waar blijven deze cijfers?

Wat te denken van gedifferentieerde maatregelen, een versnelde versterking van de medische sector, de uitvoering van een echt test-/opsporingsplan, de financiering van geneesmiddelenonderzoek?

Wanneer komt er een mededeling waarin de nadruk wordt gelegd op het te volgen gedrag bij risicovol contact, het voorkomen van de verzwakking van ons immuunsysteem?

Deze vragen blijven onbeantwoord.

Lockdown en vaccinatie lijken de enige overwogen oplossingen te zijn.

Volgens de WHO is lockdown echter een laatste redmiddel, dat de landen de tijd geeft om (i) hun capaciteit voor opsporing, tests, isolatie en verzorging van positief geteste personen en hun contacten te versterken en (ii) de bevolking te mobiliseren en weerbaar te maken.

Wij zijn van mening dat politici zich niet langer achter een noodsituatie kunnen verschuilen om dergelijke maatregelen te handhaven zonder zich te rechtvaardigen gezien de aanzienlijke “collateral damage” die zij veroorzaken.

De urgentie van een democratisch debat

Het is bijna een jaar geleden dat Covid-19 België trof en het actieve en sociale leven tot stilstand kwam. Een democratisch debat over de sociaal-economische gevolgen (of zelfs schade) die de overheidsmaatregelen teweegbrachten mag nu niet uitblijven.

De bepalingen ter bestrijding van de pandemie worden immers aangenomen zonder parlementaire debatten, en aan de hand van ministeriële besluiten waarvan de wettigheid wordt betwist.

Bovendien is de dringende noodzaak om een exponentiële groei van de besmetting en de verzadiging van het ziekenhuiswezen te voorkomen niet langer de reden om de aanvankelijk uitzonderlijke maatregelen te handhaven. Vandaag wordt de “semi-lockdown” ons als standaardsituatie opgelegd. Het wordt uit voorzorg gehandhaafd totdat bepaalde, zonder duidelijke rechtvaardiging vastgelegde, drempels bereikt zijn door politici die nu eens paternalistisch dan weer bedreigend overkomen.

Onhoudbare verbodsbepalingen in de loop van de tijd, angstwekkende en schuldgevoelens oproepende overheidscommunicatie die is toegespitst op de statistieken van Sciensano zonder deze in serieus perspectief te plaatsen, ondersteund door de sensatiezucht van de media, leiden tot een verlies van steun voor en vertrouwen in zowel de ingevoerde maatregelen als de machthebbers die deze opleggen. Erger nog, zij leiden tot diepe verdeeldheid onder de bevolking, in gezinnen, vriendenkringen en professionele relaties, en brengen de sociale samenhang van onze samenleving in gevaar.

De aanklachten die de krantenkoppen halen in de media en op de sociale netwerken zijn de ernstigste uiting van een bevolking die bang is, de ontberingen moe is en geconditioneerd wordt door deze eenduidige communicatie.

Vandaag, bij het opstellen van deze carte blanche, vrezen wij dat ons verzoek om informatie en openheid voor het debat zou kunnen worden opgevat als strijdig met de solidariteit die wordt opgeroepen door de beroemde spreuk “Zorg goed voor jezelf en zorg vooral goed voor de ander”. Juist omdat wij om de anderen geven, willen wij dat er rekening wordt gehouden met de situatie van iedereen die door de crisis zijn getroffen. De meest kwetsbaren zijn immers niet alleen de risicopersonen, maar ook zij die sociaal, financieel en psychologisch kwetsbaar zijn. En daartoe behoren ook de jongsten onder ons.

In de afgelopen maanden zijn we veel van onze overtuigingen kwijtgeraakt en wij vrezen dat onze democratie en rechtstaat in het gedrang komt. Wat zal morgen een voldoende ernstige en dringende reden zijn om ons te weerhouden van ons te verplaatsen? Van samen te komen? Te werken? Kortom, te leven…?

In concreto

Wij vragen aan de politieke leiders :

– het wetgevingsproces te eerbiedigen en een openbaar en democratisch debat te houden over de strategie die moet worden aangenomen om de gezondheidscrisis te beheersen.

– ervoor te zorgen dat de samenstelling van de commissie(s) dat hen moet adviseren over de invoering van concrete maatregelen voor de beheersing van de pandemie, gebaseerd is op een verscheidenheid aan deskundigheid en adviezen, en alternatieven voor een algemene lockdown in overweging neemt.

– na te denken over een serene manier van leven voor de samenleving met een aanvaardbaar niveau van beperkingen op lange termijn, waarbij zowel rekening wordt gehouden met het noodzakelijk in toom houden van de verspreiding van Covid-19, als met de eerbiediging van de vrijheden en de inachtneming van de sociale en economische grondvesten van onze samenleving.

– op een transparante en objectieve manier te communiceren over de evolutie van de situatie, niet alleen op het vlak van gezondheid, maar ook op economisch, sociaal en psychologisch vlak. De standpunten van de geraadpleegde experts moeten ook publiek toegankelijk zijn.

Caroline Henquin, Matteo Aquino Benitez, Thibault Gailliez, Olivier Lenglez, Caroline Vanquaethem, Carole Souville, Nathalie van Eeden, Stéphanie Melkebeke, Céline Delattre, Stéphanie Cusse, Jérôme Urbain, Christopher Ferri, Gregory Pieters, Natacha Baix.

Deelt u deze bedenkingen? Teken onze petitie.